Bu çalışmada, Kaizenin sürekli değişim ve maliyetleri iyileştirme aracı olarak işletmelerdeki maliyetlendirme uygulamaları araştırılmıştır. Yapılan çalışmalarda Kaizen ve Kaizen maliyetlendirme kavramaları arasında karışıklıklar olduğu ortaya çıkmıştır. Yeni bir iş kavramı olan Kaizen kavramı tartışılmış ve kazien felsefesi yeni bir düşünce yolu olarak ortaya koyulmuştur, kazien ve Kaizen maliyetleme kavramları açıklanmaya çalışılmıştır. Kaizen maliyetlemenin sürekli maliyet iyileştirme amacıyla kullanıldığı bu doğrultuda modern bir maliyet yöntemi olduğuna değinilmiş ve geleneksel maliyetleme sistemi ile Kaizen maliyetleme sistemi arasındaki farklar incelenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Kaizen, Kaizen Malyiteleme, Hedef Maliyetleme
ABSTRACT
The paper presents the application of kaizen costing as a tool of positive changes and continuous cost improvement. There is confusion between concepts ‘Kaizen’ and ‘Kaizen Costing’ in previous studies. The paper discusses that kaizen costing is the part of new business concept ‘Kaizen’ and this method is based on the philosophy of ‘Kaizen’ a new way of thinking. The paper also describes the main differences between kaizen costing and other similar term ‘Innovation’. The paper discusses that kaizen costing is used as a modern costing method for continuous cost improvement and this method is different from old cost control techniques standard costing.
Key Words: Kaizen, Kaizen Costing, Traget Costin
Giriş
Günümüzde işletmelerin içinde bulunduğu rekabet ortamı git gide daha da güç kazanmaya başlamıştır. İşletmeler içinde bulundukları rekabet ortamında kalabilmek için ve rakiplerine karşı daha güçlü olabilmek için maliyetleme sistemlerine daha çok önem vermeleri gerekmektedir. İşletmeler Hem karlılık arttıracak hem de müşteri memnuniyeti sağlayacak şekilde uygun bir maliyetleme sistemi seçtikleri sürece ve tüm süreçlerinin eksiksiz bir şekilde uygulanması ile hem rekabet ortamında kalabilecek hem de rakiplerinden üstünlük sağlama fırsatı yakalama şansı elde edebileceklerdir. Son zamanlarda işletmelerin geleneksel maliyetleme sisteminden uzaklaştığı ve geleneksel maliyetleme sistemi yerine hedef maliyetleme, faaliyet tabanlı maliyetleme, tam zamanında üretim ve kaizen maliyetleme gibi işletmenin maliyetlerini en aza indirmeyi hedefleyen çeşitli maliyetleme sistemlerini kullanmaya yöneldiklerini gözlemlenmektedir.
Bu çalışmada amacımız, İşletmelerin en düşük maliyetle en yüksek verimliliğini sağlayabilecek bir maliyetleme sistemi olan kaizen maliyetleme sisteminin tüm süreçlerini ortaya koymak ve bu doğrultuda işletmelerin kaizen maliyetleme sistemini uyguladığı takdirde kazanımlarının ne olacağını öne sürmek ve geleneksel maliyetleme sistemi ile kaizen maliyetleme sistemi arasındaki farkları incelemektir.
Kaizen Maliyetleme
Kaizen(Sürekli Gelişme) Kavramı
Kaizen temelde bir yönetim felsefesidir ve bu felsefeyi ilk ortaya atan
Masaaki Imai olarak gösterilmektedir. Japonya’da geliştirilen bu kavram zamanla bütün dünyaya yayılan bir yönetim uygulamasını kapsayan bir şemsiye niteliği kazanmıştır(Saygın 2008; 105).
Kaizen felsefesi, Kai ( değişim), ve zen ( daha iyi) kelimelerinde türetilen bir hayat felsefesini ifade etmektedir. Kaizen, gelişmenin her zaman mümkün olmayacak şekilde sıçramalarla değil, düzenli ve küçük adımlar yoluyla sağlanabileceğini ifade eder. Değişikliklerin zaman içinde birikerek önemli gelişmeler sağlanacağına inanılmaktadır ve gerek iş hayatında gerekse birey ve toplum hayatında sürekli daha iyiye doğru gelişmenin gerekliliği üzerinde durmaktadır. Kaizen ‘in hedefi belli bir seviyeyi yakalamak değil, mevcut seviye ne olursa olsun o seviyeyi sürekli olarak geliştirmektir. Sürekli gelişmede çalışanlara düşen görev, kendi yaptıkları işi daha iyi nasıl yapabileceklerini, geliştirebileceklerini düşünmek ve projelendirmektir. Kaizen bir problem çözme yöntemidir ve başlangıç noktası problemin fark edilmesidir. Mevcut durum ile yetinmek Kaizen ’in en büyük düşmanıdır. Kaizen felsefesini başarısında Japonların kültürlerinden gelen bazı özellikleri, batı yöntem ve teknikleriyle güçlendirerek kullanmaları önemli rol oynamaktadır (Şahin 2012; 30,32).
Kaizen Maliyetleme Kavramı
Üretim çevresi yıllar boyunca yaşanan gelişim sürecinden etkilenmiş ve yaşanan değişimlerden maliyet muhasebesi ve yönetim muhasebesi de payını almıştır. Modern üretim çevresine uyum sağlayacak kaliteli bilgileri gereken yerde ve zamanda sağlamak amacıyla yeni maliyet ve yönetim muhasebesi sistemleri geliştirilmiştir. Global pazarların oluşması ve rekabetin global düzeyde yaşanması karar verme süreçlerinin ön plana çıkmasına neden olmuş ve işletmeler daha az hata
yapma lüksüyle baş başa kalmışlardır. Bu nedenle, işletme bilgi sistemleri ve bu sistem içerisinde çok önemli bir paya sahip olan maliyet bilgileri işletmeler açısından stratejik öneme sahiptir. 1970’li yıllarda özellikle yüksek teknolojiye dayalı üretim yapan Japon firmaları tarafından “Hedef Maliyetleme” ve “Kaizen Maliyetleme” olarak nitelendirilen maliyet ve yönetim muhasebesi sistemleri geliştirilmiştir(Saygın 2008; 84).
Kaizen maliyetleme, bir ürünün ömrünün üretim aşamasındaki maliyetleri düşürmeye yönelik uygulanan sürekli gelişim olarak ifade edilebilir.(Haşhaşoğlu 2011; 37).
Kaizen Maliyetlemenin Amacı
Kaizen maliyetleme mevcut ürünlerin üretim maliyetlerini, üretim sürecinin etkinliğini arttıracak yeni yollar bularak düşürmektedir. Çok kısa ömürlü ürünler üreten pek çok işletmede üretim süreci ürünün ömründen uzun olmaktadır. Dolayısıyla, üretim sürecine yoğunlaşarak ürünün kendisine dikkat edildiğinden daha fazla maliyet tasarrufu elde etmek mümkündür(Haşhaşoğlu 2011; 35).
Kaizen maliyetlemenin amacı; verimsizlikleri üretim prosedüründen uzaklaştırarak toplam üretim maliyeti ve bunun sonunda mamul maliyetinin düşmesini sağlamaktır. KMY hedeflerine ulaşılmasında mamule değer katmayan maliyetler ve maliyetlerin sürekli azaltılması, israfın elimine edilmesi ve sürekli gelişmeler üzerine odaklaşır. KMY’nin odak noktası, şirket stratejisinin üretim maliyetlerini en etkin bir şekilde düşürebileceğini hissettiği maliyet unsurlarına göre belirler(Yükçü 1999; 938).
Kaizen maliyetlemenin temelinde sürekli iyileştirme prensibi bulunmaktadır.
Sürekli iyileştirme çalışmalarına, işletmedeki iş görenlerin tümü çaba göstermelidir. Personelin çabası küçük olabilir ama sürekli olmalıdır. Çünkü çabalar sürekli olabilirse maliyetler de sürekli düşürülebilir. Bu yöntemde, bir önceki dönemde gerçekleşen fiili maliyetler, cari dönemde maliyet azaltımı için temel alınır ve hedef maliyet azaltma oranı belirlenmektedir. Sürekli maliyet azaltımı çabalarında işletmeler hangi maliyet unsuruna daha çok önem vereceğine stratejik amaçları doğrultusunda karar vermelidir(Haşhaşoğlu 2011; 35).
Kaizen Maliyetlemenin Özellikleri
Kaizen maliyetleme, sürekli iyileştirme maksadıyla yapılacak işlemlerin zamanlarının düşürülmesi, değer katmayan aktivitelerin yok edilmesi ve ya azaltılması, ürünlerin sıfır hata da yada sıfır hataya yakın bir şekilde üretilmesine, üretim sürecinde ortaya çıkan maliyetlerin en uygun seviyede azaltılmasına, üretim sürecinde ortaya çıkan faaliyetlerin daha basit şekilde yapılmasına olanak vermektedir. Sabit maliyetlerin bir çoğunun kontrol imkanı olmadığı için maliyet azaltımları yöneticilerin kontrol edebileceği maliyetlerde yapılmalıdır. Kaizen maliyetleme sisteminin uygulanabilmesi için kontrol edilebilir maliyetlerin mevcut olması gerekmektedir(Özkan, Aksoylu 2002).
Kaizen maliyetleme sisteminin özellikleri aşağıdaki şekilde sıralanabilir(Azzem; Aksoy 2002; 55).
Sistemin odak noktası, süreç maliyet azaltımı konusunda bilgilendirmek ve motive etmektir.
Maliyet azaltımı bir takım sorumluluğu gerektirmektedir.
Sık olarak fiili üretim maliyetleri ön hat çalışanları tarafından hesaplanmakta, paylaşılmakta ve analiz edilmektedir. Bazı durumlarda muhasebe kadrosunun kendisi maliyet bilgisini toplamakta ve hazırlamaktadır.
İşçilerin kaizen maliyetlendirme sistemini iyi bir şekilde anlamaları gerekmektedir.
Elde edilen en küçük bir iyileştirme bile göz ardı edilemez.
Kaizen maliyetleme sisteminin üstünlüğü, onun tüm işletmenin kar planlama süreciyle yakın ilişkisinden kaynaklanmaktadır.
Kaizen Maliyetleme ve Geleneksel Maliyetleme
KM ile standart maliyetleme birbirine benzeyen yöntemler olarak nitelendirilmektedir. Ancak standart maliyetlemenin özünde “maliyet kontrolü”, KM’nin özünde “maliyet araltımı” çabası ağır basmaktadır. Bununla birlikte bir maliyet planlaması ve maliyet disiplini fikrine dayandığından, KM’nin standart maliyetleme ile yakın bir ilişki içinde olduğu söylenebilir (Özkan, Aksoylu 2002; 6).
Japonya’da, iki sistem ayrı kullanım alanlarına sahip oldukları için, Kaizen maliyet sistemleri ile standart maliyet sistemleri ayrı ayrı işlerler. Standart maliyet sistemleri, belirli standartlara göre finansal hesaplama, raporlama ve performansın gözlemlenmesi ile uğraşır. Kaizen maliyet sistemleri ise standart maliyet sistemlerinin dışında kalan, ürünün üretimi esnasındaki değişimleri hedef alır(Saygın 2008; 180).
Aşağıda geleneksel maliyetleme ile kaizen maliyetleminin karşılaştırılması tablo halinde gösterilmiştir(Yükçü 1999; 94).
Tablo 1: Geleneksel Maliyetleme ile Kaizen Maliyetlemenin Karşlaştırılması
Geleneksel Maliyetleme Kaizen Maliyetleme
Maliyet Kontrolü Sistemi Anlayışı
Mevcut üretim koşullarını durağan kabul eder
Amaç, maliyet performansı standartlarına ulaşmaktır.
Maliyet azaltma sistemi anlayışı
Üretimde sürekli gelişmeyi varsayar
Amaç, maliyet azaltma hedeflerine ulaşmaktır.
Kaizen Maliyetlemenin Yararları
Maliyet düşürme çabaları ürünün ömürü boyunca sürdürüldüğünden oluşabilecek üretim kayıplarını, mamul teslimat gecikmelerini, fazla stokları vb. problemleri ortadan kaldırarak kalitenin de yükselmesine yardımcı olmaktadır(Bozdemir 2010; 160).
Sürekli gelişmenin yararlarını ise kısaca şu şekilde özetleyebiliriz(Bozdemir 2010;161);
1. Bütün faaliyetlerde bir hareketlilik meydana gelmektedir.
2. İşletme ile hedef ve amaç ortaklığı sağlanmaktadır.
3. Personelin bilgi ve beceri düzeyi devamlı olarak gelişmektedir.
4. Motivasyon arttırma aracıdır.
5. Departmanların ortak sorunları çözülmektedir.
6. Üretim ve rekabet unsurları daha aktif bir gelişme göstermektedir.
3. SONUÇ
Kaizen Maliyetleme, işletmenin maliyetlerini düşürme aktivitelerini, ürün değerini en üst seviyede gösterme ve işletme performansıyla ilişkilendirerek önemli bir katkı sağlayabilir. İşletmeler maliyetlerini azaltma ihtiyacı duymaktadırlar ancak zaman zaman bu faaliyetler işletmenin hedeflerinden uzaklaşmaya neden olabilir. Bu nedenle Hedef Maliyetleme ve Kaizen Maliyetleme faaliyetleri kalite arttırma, ürün niteliği gibi iş geliştirme sürecinin bir parçası olmalı ve hizmetle bir arada planlanmalı ve faaliyete geçirilmelidir. Sonuç olarak Hedef Maliyetleme ve Kaizen Maliyetleme’nin amacı yalnızca işletmelere kar sağlama olanağı elde etmeleri değil ayrıca müşterilere de memnuniyet ve karlı bir alışveriş sağlamalıdır. Maliyet düzeltimi bu nedenle hayati olabilir ancak bir son olarak değil değer ve kar yükseltme olarak görülmelidir ve esas olarak müşteri değeri üzerinde kalmayı sürdürmelidir(Saygın 2008; x).
KAYNAKÇA
Azzem, Özkan; Aksoylu, Semra. “Kaizen ve Faaliyete Dayalı Maliyetlemenin Birlikte Uygulanabirliği”, Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 4, 2002, 49-64.
Bozdemir, Enver; Suphi, Orhan. “Ürün Maliyetlerinin Düşürülmesinde Kaizen Maliyetleme Yönteminin Rolü ve Uygulanabilirliğine Yönelik Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 2011, 463-480.
Enver Bozdemir, Rekabet Üstünlüğü Açısından Hedef Ve Kaizen Maliyetleme Yöntemlerinin Türk Otomotiv Sektöründe Uygulanabilirlik Düzeyinin İncelenmesi, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Atatürk Üniversitesi, 2010, Erzurum.
Saygın Tuğdem, Stratejik Maliyet Yöntimi Yaklaşımlarından Kaizen Maliyetleme ve Hedef Maliyetlemenin Uygulanabilirliği ve Bir Uygulama, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, (Yayınlanmamış Yüksek lisans Tezi), 2008, Çanakkale.
ŞAHİN Hülya, Sağlık Bakanlığına Bağlı Hastanelerde Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarında Karşılaşılan Engeller ve Bir Araştırma, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Muğla Üniversitesi, ,2012, Muğla.
Uğur Haşaşoğlu, Stratejik Maliyet Yönetim Aracı: Hedef Maliyetleme, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi,2008,Karaman.
Yükçü, Süleyman. “Yeni Bir Fiyatlama Yaklaşımı Olarak Hedef Maliyetleme.” Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 2, 1999, Eylül, 1–10.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder